De Leidse hoogleraar Wim Voermans maakte een uitstapje naar de verenigingspraktijk om te spreken voor en met juridisch professionals. Hij schetst een aantal trends in de lobbypraktijk en geeft tips.

Transparantie in lobby
In Brussel moet elke lobbyist geregistreerd zijn. Doe er je voordeel mee, want het helpt je om supersnel en gemakkelijk uit te vinden met wie je samen op kunt trekken. In Nederland vinden we het lastig om het politieke netwerken zo formeel te regelen, maar willen we ook meer transparantie. Zo vinden we intussen dat een bewindspersoon eerst een afkoelperiode moet inlassen en ook worden overleggen met ambtenaren en bewindspersonen genoteerd.

Openbaar
Dat betekent dat in ons land echte openheid van zaken vaak pas ontstaat door het toepassen van de WOB en de toepassing daarvan  eventueel zelfs afdwingen bij de rechter. Ambtenaren vinden dit heel lastig, maar je  kunt er ook vraagtekens bij zetten als in een land journalisten hun toevlucht moeten nemen tot dit soort stappen om er echt achter te komen hoe de zaken zijn geregeld.

Onbalans
In een gezond lobbyklimaat hebben de verschillende belangen gelijke toegang tot de besluitvorming. Daarvoor kun je regels opstellen, die hebben we in Nederland dus niet.  Dat is ook weer niet heel vreemd. We zijn een klein land – iedereen kent toch iedereen – met veel kleine partijen.  In het verleden hebben de maatschappelijke partners via het poldermodel de verschillende  belangen uit onderhandeld, maar dat werkt niet meer. We zien dat nu ook in de reacties op de Klimaatakkoorden. Burgers en politici vinden dat proces te weinig politiek en te veel op afstand van de kiezers. Daar staat tegenover dat door de druk van social media aaibare belangen veel meer aandacht krijgen dan andere. Ook dat is onbalans.

Check
Zoveel sectoren en beroepen, zoveel vaktalen. Check altijd goed of de ambtenaar en jij echt hetzelfde bedoelen. De Raad van State kan hier ook nog wel een kien op zijn en op het niveau van de handhaving ontstaat vaak wel een werkbare interpretatie – behalve als er strijdigheden zijn. Die kun je dus beter voorkomen.

Alternatief voor lobby
Een procedure starten is een alternatief voor lobby. Dan gaat het niet om nieuwe wetgeving, maar om de toepassing, interpretatie of handhaving. Wil je als vereniging een procedure starten dan moet duidelijk zijn dat je belanghebbend bent, dus uit je doelstelling en uit de dingen die je doet moet blijken dat je dit belang vertegenwoordigt. Je kunt voorafgaand aan de procedure je doelstellingen aanscherpen – met dit doel voor ogen – uiteraard niet meer tijdens de procedure. De belangen moeten onderscheidend zijn – mag best ruim omschreven – en je kunt je krachten bundelen en (nog-niet) leden meenemen of andere organisaties. De rechter mag ook voegen, zoals dat heet, maar zal dat minder snel doen door de perverse prikkel van de betaling per vonnis.

Publiek-privaat
Onder invloed van Brussel  zijn de product- en bedrijfschappen opgeheven. Op nationaal niveau collectief verplicht reclame maken past immers niet in een vrij Europa. Maar toch zoeken overheden en private partijen voortdurend samenwerking, met name als het gaat om tijdelijke funding en financiële garantstelling.

Dubbelfuncties Eerste Kamer
Terwijl de Eerste Kamerleden geacht worden hun sporen verdiend te hebben en onvermijdelijk voortkomen uit het maatschappelijk veld, blijkt feitelijk dat 46% van hen nevenfuncties heeft die zijn verkregen na de start als Eerste Kamerlid. Ook kun je vraagtekens stellen bij de sectorale diversiteit in de Eerste Kamer. Op  dit moment is het aantal hoogleraren en daarmee het onderwijs oververtegenwoordigd.

Frapper toujours
Juist omdat wij niet zo van formaliteit houden, moeten Nederlandse lobbyisten altijd opletten. Zorg dat je altijd geconsulteerd wordt op jouw onderwerpen en dat geen relevante wetsontwerpen aan je aandacht ontsnappen.  Een wetsontwerp wordt een wetsvoorstel als het naar de Raad van State gaat. De devil is in the details, en die worden vaak pas duidelijk in de laatste stap, als het tot een AMVB komt. Probeer zoveel mogelijk te regelen dat de AMVB nog voorgehangen gaat worden bij de Tweede Kamer ( bij grote, nieuwe wetsvoorstellen moet ook een AMVB nog onderworpen worden aan internetconsultatie).

Verenigingsverbod
Nederland is een verenigingsland en de wetgeving is enorm verenigingsvriendelijk en vol vertrouwen dat de leden de vereniging op het goede pad houden. Maar er zijn ook voorbeelden van misbruik van de rechtspersoon vereniging of stichting, zoals de outlaw motorcycle gangs of de vereniging Martijn. Er ligt een (juridisch gezien niet heel fraai uitgewerkt) voorstel om te komen tot wetgeving die het mogelijk maakt op te treden tegen verenigingen. Houd dit voorstel goed in de gaten zodat je niet het kind wordt in het badwater.

Houd het simpel en begrijpelijk
Verenigingen zijn zelf ook wetgevers. Mede onder invloed van notarissen worden bijvoorbeeld statuten uit het verleden gekopieerd. Dat hoeft helemaal niet. Stel je eigen regels zo begrijpelijk mogelijk op en bouw het logisch op. Het gaat erom dat de leden de regels omarmen en in elk geval kunnen begrijpen ook in gevallen dat het niet in hun individuele belang is om de regels te accepteren.